Bedî’üzzaman Said Nursî Hazretleri’nin (R.Â.) “Medresetüz Zehra” Projesinin Ders Müfredatı kapsamında; “Bilimsel Bilim’in Eksik – Yanlış – Zararları ve İslâmî (B)İlim’e niçin Geçmeliyiz? / Metabilgi – Metabilim (Sihrin Yapısı)” isimli kitap çalışmamızın ön hazırlığı niteliğindeki Yazı Dizimize kaldığımız yerden devam ediyoruz.

Bilimsel Bilim’in doğruluk veya yanlışlığı delil – ispatlandırılamaz en temel inancı veya inançla bağlı olduğu en temel önvarsayım ve kabullerinden biri: “Zihnimiz dışında bir eşya; varlık ve evren olduğu” inancıdır! Daha açık ifadeyle: “Zihin ve duyularımız haricinde eşyanın var olduğu ve bu eşyanın da, duyularımızın gösterdiği (algıladığımız) şekil ve özelliklerde olduğu” inancıdır!

Aslında sadece Bilim’in değil; tüm insanların ortak inancıdır bu! Duyularımızın dışında; ki buna aslında “duyularımızı” da katabiliriz; o zaman doğru ifade şöyle olur: “Zihin ve algılarımızın dışında; duyularımızla algıladığımız gibi maddî bir evren olduğu” inancı; tüm “biliyorum” deyip, bildiklerimiz ve emin olduklarımızın üzerine temellendiği en temel inançtır. Doğru olduğu önvarsayılan ve buna inanılan; fakat doğru – yanlışlığı ispatlanamaz bir aksiyom, bir postulattır bu.

Bizdeki hemen hemen tüm kesinlik ve eminlik ve bilme hisleri, en temelde bu inanç ve önkabüle yaslanır. Demek daha başlangıçta; dil ve mantık kurallarını oluştururken, yaptığımız “bilgi / bilmek” ve “inanç / inanmak” arasındaki ayrım yapay ve aldatıcı! Bununla bağlantılı olarak; “fizik – metafizik” ayrımının da yapay ve aldatıcı olduğu anlaşılabilir.

Dünyaya gelirken içine doğdumuz, bize hazır verili bu dünyanın; gerçekten zihin ve algılarımız dışında da olduğuna inanmamamız için bir sebep ve haklı bir kuşku ve gerekçe yoksa; bu dünyanın var olduğuna inanmayı seçeriz. Zaten fıtraten, default / önvarsayım olarak; bize gelen ve duyularımıza yansıyan herhangi bir bilgi ve haberin doğru olmadığına aksi bir delil yoksa; bunu o şeyin doğruluğuna yeterli bir delil ve karine ve haklı bir gerekçe sayarız.

Belki de bu sebepten; rü’yalarımızda rü’yada olduğumuzu farketmiyoruz; yani içine doğduğumuz gerçekliğin gerçekliğinden (daha doğrusu “gerçeklik sınıf ve derecesi”nden) şüphe duymayıp, bunu sorgulamadığımızdan!

Eşyaya dokunduğumuzda bizde oluşan o dokunma hissi, gerçekten o dokunduğumuzu zannettiğimiz eşyadan mı kaynaklanıyor!? Yoksa rü’yalarımızda olduğu gibi; bizim fizikî bedenimiz de dahil olmak üzere; dışarıda görüp – dokunduğumuzu zannettiğimiz o maddî sandalye ve bizde oluşan o hisler; dışsal karşılıkları (dışarıda hiçbir nesnel karşılıkları) olmayan salt algılardan ibaret olabilir mi!?

Peki bizdeki o algı ve hislerin, dışarıdaki o eşyanın birebir yansıması olduğunu nasıl anlayabiliriz? Örneğin: Dünya “kürevî / geoid” olduğu için mi kürevî algılıyoruz; yoksa bizim göz – zihin yapımız ve bizde kayıtlı veritabanı dünyayı ancak bu şekilde algılamaya elverişli olduğu için; yani bize gelen veriyi kendi algı / anlam kodlarımıza encode ettiğimiz için mi “dünya kürevîdir” diyoruz!? Diğer deyişle: Dünya “yuvarlak olduğu için mi” onu yuvarlak algılıyoruz; yoksa “yuvarlak algıladığımız için mi” dünyayı yuvarlak zannediyor / görüyoruz!?

Yani “dünya” pekalâ 11 – 12 boyut ve şekilli olup; bizde bu boyut / kodlar tanımlı olmadığı ve göz (ve zihin) yapımız da buna uygun olmadığı için, yani bizim aynamız çok boyutlu olmadığı için; zihnimize sadece dünyanın 3 – 4 boyutlu resmini çekebiliyorsak, bizdeki bu resim / algıya göre dünyayı kürevî görüyor olabiliriz! Bunun gibi; baktığımız herşeyi kendi kodlarımıza indirgeyerek, bozup eksilterek (yani görüp – işittiğimizi değiştirerek) algılıyor olabiliriz! Tıpkı en – boy olarak 2 boyutlu bir dünyada yaşayan ve “yükseklik” kavramını bilmeyen, “hacim”i tasavvur ve tahayyül bile edemeyen resim insanların, dünyalarına temas eden 3 boyutlu bir kürenin ancak dairesel izdüşümünü görüp, algılamaları gibi…

Yukarıda; “dünyaya gelirken içine doğdumuz, bize hazır verili bu dünyanın; gerçekten zihin ve algılarımız dışında da olduğuna inanmamamız için bir neden ve haklı bir gerekçe (yani ma’kûl bir şüphe) yoksa; bu dünyanın var olduğuna inanmayı seçeriz” demiştik.

Kendi fiziksel vücudumuz ve yaşadığımız bu hayat ve içinde bulunduğumuz bu maddî ve somut evrenin, gerçekten maddî ve fiziksel ve somut olduğuna inanmamız ve düşünmemiz ve bundan şüphe duymamamızda bir problem yok. Yani bunun doğruluk ve kesinliğine inanmayı tercih etmemiz gayet ma’kûl ve mantıklı, normâl ve olması gereken insan davranışı. Yoksa durup dururken agnostizm ve septizme kaymaya, çeşitli evhamlarla kendimizi zehirlemeye gerek yok!

Hakkında en küçük bir delil ve emare olmayan ihtimâllerle ve olması mümkün olup – olmadığı bile belli olmayan mümkün – gayrimümkün evren, farazîye ve hayâllerle, şüphe ve evham okyanuslarında kulaç atmaya gerek yok; buna ihtiyaç ve zaruret olmadığı gibi, pratik faydası da yok.

Yoksa “mümkün ki şu ân annem ölmüş olabilir, şu ân deprem olabilir, Van Gölü şu ânda yerin dibine geçmiş olabilir, Karadeniz tuz yerine şeker gibi tatlı suya dönüşmüş olabilir” gibilerinden zatî ve vehmî ve kentrilyarlarca ihtimâllere göre hayatımızı yönlendireceksek; örneğin: “şu ânda deprem olabilir ihtimâliyle” hiçbir zaman hiçbir evde oturmamamız ve oturursakta devamlı deprem korkusuyla tir tir titremememiz veya “annemin şu ânda” ölmüş olma ihtimâli var diye devamlı depresyon altında ve evhamlar içerisinde yaşamamız (daha doğrusu yaşamaya çalışmamız) gerekir!

İçinde yaşadığımız vücut ve evrenin; sadece “zihin ve duyusal algı” olarak değil; ayrıca dışımızda, haricî mevcudiyet ve gerçekliğine inanmayı tercih etmemiz ve bundan şüphe duymamamız gayet ma’kûl ve mantıklı, burada problem yok demiştik. Problem: Bu fikrin doğruluk veya yanlışlığını ispatlayamayacağımızı unutmakla başlıyor. Yani problem; bu fikrin “bilgi / kesin bilgi” olmayıp, sadece bir “inanç” ve “önvarsayım” olduğunu unutmamız ve bu varsayımı başlangıçta tercih ederek hayata başladığımızı unutmamızla başlıyor!

Evet aslında ve hakikâtte ve en temelde; zihin ve duyularımız dışında (haricî) ve nesnel ve somut ve maddî bir dünya, eşya ve işleyiş olduğu ve bu dünyayı, duyularımızın bize tıpkı bir ayna gibi aynen yansıttığı düşüncesi bir inançtır! Hem de gerek gözlem ve deney ve gerekse mantıkî olarak doğruluk veya yanlışlığı ispatlanamaz bir inançtır!

İnsanlık olarak durumumuzu kabaca (hatta yaklaşık olarak) şöyle ifade edebiliriz: Bu hâlimizle, 2 pencereli (iki gözümüze işarettir), 2 kollu, 2 ayaklı bir uzay gemisinde doğup, buradan hiç çıkmamış bir astronota benziyoruz! Geminin 2 koluyla etraftan örnekler toplayıp, çevreye dolaylı yoldan temas eden, herşeyi yarısaydam 2 cam arkasından gözleyen bir astronot! Hayatında hiç ışık girmemiş, ses duymamış; karanlık ve sessiz, ıpıssız kafatasının içinden; dış dünyadan bilgi toplamaya çalışan bir “beyin astronot!” Üstelik hiçbir astronot, birbirlerinin aracını ziyaret edipte, yanyana oturup, çay bile içemiyor; herkes kendi uzay gemisinde yalnız! (Hüseyin Rahmi GÖKTAŞ abi, kafatasının içindeki beynin durumunu “lâhit” olarak anlatır, aynı isimli kitabında.)

Elhasıl bu evren ve hayatın bir çeşit “rü’ya” olup – olmadığı ispat edilemez; çünkü getirilecek her delil gene bu hayatın içerisinden (eğer rü’yaysa gene bu rü’ya içerisinden); gene beyin ve zihin ve duyularımız vasıtasıyla elde edilecektir!

Yani eğer her insan doğduğu günden itibaren aslında kabrinden hiç çıkmamış olup; o kabirden kalkıp, haşirde diriltileceği güne kadar kollektif bir rü’yanın içerisindeyse ve ancak öldükten sonra kabrinde uyanıp, asıl âleme uyanacaksa; bu imkân ve ihtimâlin doğruluk veya yanlışlığı, hatta mümkün olup olmadığı bile; epistemolojik veya ontolojik, mantıksal veya ampirik olarak araştırılma ve çözüm yolu kapalı!

Elhasıl “biz mi bir dünya ve hayatın içinde yaşıyoruz; yoksa bu dünya ve hayatı biz mi içimizde yaşatıyoruz?” sorusu güncelliğini muhafaza ediyor. Aynı şekilde; “acaba evren gerçekten rasyonel ve mantıkî kurallara göre mi işliyor; yoksa biz o işleyişi anlamlandırabilmek için kendi mantığımıza mı uyduruyoruz? Hatta ‘bilgi ve öğrenme’ denilen şey; evren gözlemlerimizi kendi mantık ve anlayışımıza uydurma çabası mıdır sadece?” soruları da aynı derecede güncel ve önemli.

Yani “evren ve içindeki eşyanın mantıkî ve rasyonel, normâl kurallara göre işlediğine duyduğumuz güven” de bir “inanç” değil midir acaba? Çünkü bilemiyoruz ki; bu evren rasyonel kurallara göre mi işliyor; yoksa öyle evrensel bir mantık ve kuralları yokta; sadece biz bu işleyişi anlamlandırmak ve algılamak için kendi dil, mantık, anlayış ve rasyonel kalıplarımıza mı uydururuyoruz!?

Hem belki, kollektif bir rü’ya ve bir simülâsyonun içinde olup olmadığımızın da bir önemi yok. Önemi yok; çünkü “Ân’lık var – yok oluşları, ‘hareket’ olarak algılıyoruz” isimli Yazımızda dediğimiz gibi: “1 ân geçmiş ve 1 ân geleceğe gidemediğimiz için, fiziksel ve maddî olarak sadece bölünemez o ‘şimdiki 1 ân / mekân’da varlık ve mevcudiyetimiz var.” Yani “şimdiki ân”dan “1 ân önce” ve “sonramız” ve biz, fizikî ve maddî olarak yokuz! Gelecek ânlar ve içinde olan biz henüz yaratılmadı; yaratılıp “şimdi” olan ânlar da yok edildi / ediliyor!

Yani bilgisayar ekranındaki piksellerin sırayla yanıp sönmesiyle, bizde ekrandaki şekiller hareket ediyor izlenim ve algısı oluşması gibi; gerçek evrenimizde de aynı şekilde olan devamlı ânlık var – yok edilişlerle; kâinatta kesintisiz bir “varlık” ve “hareket” var(mış) algılıyoruz!

Yani “şimdiki ân / mekân”dan geçmişe geçen her ân / mekânımızın; “bir rü’ya, hafızada bir anı–hatıra ve evrende bir kayıttan” başka bir vücudu yok! Evet maddî ve somut varlık ve vücudumuz sadece “şimdiki 1  ân”da!

Sonuç? Bu yazının bir çok sonucu var veya çok yerlere bağlayabiliriz. Sonuç: Bilgi–inanç, epistemoloji–ontoloji, maddî–manevî, bilgi (knowledge)–bilim (science), fizik–metafizik gibi kavram ve ayrım ve sınıflandırmalar, yapay ve aldatıcı. Başka din, felsefe ve anlayışların kavram – ayrımlarıyla düşünmeye devam ederek kendi medeniyetimizi kuramayız. Bize yabancı bu dil ve düşünce aletleriyle kuracağımız medeniyet “bizim” olmaz, zaten “biz” de olmayız; başka birşey oluruz!

Sonuç: Anlam; Allah’tır! Anlamın kendisi; daha doğrusu anlamın anlamı; yani anlama bile manâ ve vücud kazandıran; hatta “şüphe” ve “inkâr”a bile anlamını veren; onlara mana kazandırıp, ruh üfleyen ve anlamlı hâle getiren Allah’tır!

Faraza eğer varsa (ki buna insan davranış ve tutumlarında çok rastlıyoruz); “absürd / saçmalık” ve “bilin(e)mezlik (agnostizm)” bile O’nunla anlam veya anlamsızlık kazanıyor. Velev zihnî ve soyut bir kavram bile olsalar; varlıkta durmak için O’na muhtaçlar! (C.C.)

Sonuç: İnsanın Rabbi’ne koşup, sığınması için önce O’na muhtaç olduğunu bilmesi gerekiyor. Çünkü susamadan suyu aramayız; bulsakta içmeyiz; içsekte lezzet almayız. Suyun önem ve değeri, bizim suya ihtiyacımızla doğru orantılı. O hâlde uçurumdan düşer gibi bir boşluğa düşmeden; tutunacak bir dalın bizim için bir kıymeti yok. O hâlde bizim uyanmamız ve sür’âtle düştüğümüzü farketmemiz gerekiyor. Belki bazı hayvanlar hissen biliyordur ama sadece insan, öleceğini bilen ve bildiğini bilen (bunun şuurunda olan) tek canlı! (Metin KARABAŞOĞLU abi, kutlanan Doğum günlerindeki tuhaflığa atıf yaparak “her sene yaşımız artmıyor, ömrümüz 1 sene daha eksiliyor!” der.)

Neyseki eşyayı gösteren Rabbimiz’in varlığı, o eşyanın varlık veya yokluğundan çok daha zahir ve kesin! Bu açıdan Allah eşyadan çok daha alenî ve belirgin ve “somut” olması nedeniyle; yani eşyayı tesbit ve isbat eden olarak, eşyanın delili olmaktadır. Yani afaktaki eşyanın Rabbimiz’e delil olmaktan ziyade; Rabbimiz o eşyaya delil olmaktadır!

Tabiri caizse; ressam – resim ilişkisi gibi; O kâinatın hem her yerinde ve hem de hiçbir yerinde! O’nun şiddet-i zuhuru ve zıttı olmaması, hakikâtte değil ama nazarımızda gaybî olmasına da sebep olmuştur! Evet “görünmemek” başkadır, “gör(e)memek” başkadır; biz gör(e)mediğimiz için görünmüyor zannediyoruz o kadar!

Biz sadece kalemlerin ucu veya mürekkebi veya uzay – zamanımıza temas noktası olan atom noktalarını ve hareketlerini görüyoruz; bir de O’nun kudretinin izdüşüm ve yansıması olan kuvvet ve enerjiyi farkediyoruz. Madde içerisinde cereyan eden bu kuvvet ve enerjinin, madde ve kütleden mi kaynaklandığı; yoksa O’ndan mı geldiği ise ayrı bir inanç. Yoksa “bilgi” mi demeliydim!?

Sonuç: “Fizik–Metafizik” ayrımının yapay ve aldatıcı olduğunu unutmadan; fiziksiz, metafizik olmaz. Yani fiziği bilmeden, metafiziği anlamak mümkün değil. İşi anlayınca zaten bu ayrım, kavram, isimlendirmelerin; hakikâte yaklaşmak için kolaylaştırıcı ve basitleştirici aletler olduğu anlaşılacak. Bu kelime / isimlendirmelerin geçici olup; fonksiyonunun sadece, gerçeğin eksik ve tek yönlü resmini gösteren basit bir benzetme ve temsil, misâl ve işaretler ve realiteye bakmak veya yaklaştırmak için geçici bir dürbün ve menfezler olduğu anlaşılacak.

Ama anahtar “ben(lik) / ene”de. Çünkü “ben’in kim ve ne olduğu”; varlık ve hayat ve kâinatın ne olduğunu ve bunlara karşı bakış ve davranış kodlarımızı belirler! Ve daha önemlisi: Rabbimizle münasebetimizi belirler!

Allahû Teâlâ’yı unutarak, ölümü / öleceğimizi düşünmeden yaptığımız her davranış kusurlu ve yaralı! “Allah yok(muş)” gibi yaşamaya devam edersek, (Allah korusun) öyle de inanmaya başlarız! Parttime müslüman gibi sadece belli zamanlarda belli ritüellerde hatırlamayı alışkanlık hâline getirirsek…

Kimliğimizde din kısmında “İslâm” yazıyor ya; işte bunun anlamı: “Bir müslüman olarak benim yaşam tarzımı İslâm belirliyor” demektir. Çünkü “din”; yaşam tarzı demektir ve İslâm, Rabbimiz’le yapılmış bir akid, bir sözleşme demektir.

Haftaya devam edelim inşâallah.